महाराष्ट्र

महाराष्ट्र भारत के राज्यों के दक्षिण मध्य में स्थित एक विविध भौगोलिक स्थिति वाला राज्य है। इसकी गिनती भारत के सबसे धनी एवं समृद्ध राज्यों में की जाती है। महाराष्ट्र शब्द संस्कृत का है जो दो अक्षरों से मिलकर बना है महा तथा राष्ट्र इसका अर्थ होता है महान देश। यह नाम यहाँ के संतों की देन है। इसकी राजधानी मुंबई है जो भारत का सबसे बड़ा शहर और देश की आर्थिक राजधानी के रूप में भी जानी जाती है। महाराष्ट्र की जनसंख्या सन २०११ की जन गणना के अनुसार ११,२३,७२,९७२ थी, विश्व में सिर्फ़ ग्यारह ऐसे देश हैं जिनकी जनसंख्या महाराष्ट्र से ज़्यादा है। इस राज्य का निर्माण १ मई, १९६० को मराठी भाषी लोगों की माँग पर की गयी थी।

महाराष्ट्र की प्रमुख भाषाएँ

यहां हिंदी मराठी भाषा ज्यादा बोली जाती है। वैसे यहाँ के कुछ भागो में उर्दू, अंग्रेजी भोजपुरी कन्नड़ इत्यादि भाषाएँ भी बोली जाती है। महाराष्ट्र में जिलों की संख्या अलग अलग है, कर्नाटक से जुड़े जिलों में कुछ कुछ कन्नड़ भाषा बोली जाती है।

महाराष्ट्र के पडोसी राज्य

महाराष्ट्र का पश्चिमी भाग पूरी तरह से अरब सागर से जुड़ा है, उत्तर में मध्य प्रदेश है, उत्तर पश्चिम में गुजरात है, पूर्व में छत्तीसगढ़ है, दक्षिण पूर्व में तेलंगाना है और दक्षिण में कर्णाटक और केंद्र शाषित प्रदेश गोवा है।

महाराष्ट्र के बारे में महत्वपूर्ण तथ्य

राज्य महाराष्ट्र (Maharashtra)
राज्यपाल Shri Ramesh Bais
मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे (शिवसेना 30 June 2022)
उप मुख्यमंत्री NA
आधिकारिक वेबसाइट https://www.maharashtra.gov.in/
स्थापना का दिन 1 मई 1960
क्षेत्रफल 307,713 वर्ग किमी
घनत्व 370 प्रति वर्ग किमी
जनसंख्या (2011) 112,374,333
पुरुषों की जनसंख्या (2011) 58,243,056
महिलाओं की जनसंख्या (2011) 54,131,277
शहरी जनसंख्या % में (2011) 45.00%
जिले 36
राजधानी मुंबई
उच्च न्यायलय मुंबई उच्च न्यायालय
जनसँख्या में स्थान [भारत में ] 2nd
क्षेत्रफल में स्थान [भारत में ] 3rd
धर्म हिन्दू, मुस्लिम, क्रिश्चियन, सिख, बुद्ध, जैन, पारसी, अन्य धर्म
नदियाँ गोदावरी, कृष्णा, नर्मदा और ताप्ती
वन एवं राष्ट्रीय उद्यान “भीमाशंकर वन्यजीव अभयारण्य, राधानगरी वन्यजीव अभयारण्य, बोर वन्यजीव अभयारण्य, कोयना वन्यजीव अभयारण्य, चंदौली राष्ट्रीय उद्यान, संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान और महदेई वाइल्डलाइफ सैंक्चुअरी”
भाषाएँ कोंकणी, अंग्रेजी, कन्नड़, हिंदी, मराठी
पड़ोसी राज्य महाराष्ट्र, गोवा, केरल, आंध्र प्रदेश, तेलंगाना, तमिलनाडु
राजकीय पशु भारतीय विशाल गिलहरी
राजकीय पक्षी “पीले पैरों वाला हरा कबूतर”
राजकीय वृक्ष आम
राजकीय फूल जरुल
नृत्य लावणी
खेल कबड्डी
नेट राज्य घरेलू उत्पाद (2013-2014) 1680,000 करोड़ रुपया
साक्षरता दर (2011) 83.60%
1000 पुरुषों पर महिलायें 925
सदन व्यवस्था द्विसदनीय
विधानसभा निर्वाचन क्षेत्र 288
विधान परिषद् सीटे 78
संसदीय निर्वाचन क्षेत्र 48
राज्य सभा सीटे 19

महाराष्ट्र का नक्शा

गूगल मैप की सहायता से बना हुआ Maharashtra ka Naksha

महाराष्ट्र से राज्यसभा सदस्यों की लिस्ट

क्रम संख्या नाम पार्टी नियुक्ति तिथि कार्यकाल पूर्ण होने की तिथि
1 रामदास अठावले भारतीय रिपब्लिकन पार्टी (ए) 3-Apr-14 2-Apr-20
2 वंदना चव्हाण राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टी 3-Apr-12 2-Apr-18
3 हुसैन दलवई भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस 3-Apr-14 2-Apr-20
4 पी चिदंबरम भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस 5-Jul-16 4-Jul-22
5 अमर शंकर सेबल भारतीय जनता पार्टी 14-Mar-15 2-Apr-20
6 अनिल देसाई शिवसेना 3-Apr-12 2-Apr-18
7 राजकुमार धूत शिवसेना 3-Apr-14 2-Apr-20
8 पीयूष गोयल भारतीय जनता पार्टी 5-Jul-16 4-Jul-22
9 विनय सहस्रबुद्धे भारतीय जनता पार्टी 5-Jul-16 4-Jul-22
10 संजय Dattatraya Kakade स्वतंत्र 3-Apr-14 2-Apr-20
11 मजीद मेमन राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टी 3-Apr-14 2-Apr-20
12 डॉ विकास महात्मे भारतीय जनता पार्टी 5-Jul-16 4-Jul-22
13 प्रफुल्ल पटेल राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टी 5-Jul-16 4-Jul-22
14 रजनी पाटिल भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस 3-Apr-12 2-Apr-18
15 शरद पवार राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टी 3-Apr-14 2-Apr-20
16 संजय राउत शिवसेना 5-Jul-16 4-Jul-22
17 अजय संचेती भारतीय जनता पार्टी 3-Apr-12 2-Apr-18
18 राजीव शुक्ला भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस 3-Apr-12 2-Apr-18
19 डी.पी.त्रिपाठी राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टी 3-Apr-12 2-Apr-18

महाराष्ट्र से लोकसभा सदस्यों की सूची

क्रम संख्या लोकसभा क्षेत्र नाम पार्टी
1 नंदुरबार हिना विजय कुमार गावित भारतीय जनता पार्टी
2 धुले सुभाष रामाराव भामरे भारतीय जनता पार्टी
3 जलगांव एक टी नाना पाटिल भारतीय जनता पार्टी
4 होमोसेक्सुअल रक्षा निखिल Khadase भारतीय जनता पार्टी
5 बुलढाना प्रतापराव गणपतराव जाधव शिवसेना
6 अकोला संजय शामराव धोत्रे भारतीय जनता पार्टी
7 अमरावती आनंदराव अदसुल विठोबा शिवसेना
8 वर्धा रामदास Tadas भारतीय जनता पार्टी
9 रामटेक Krupal बालाजी Tumane शिवसेना
10 नागपुर नितिन गडकरी भारतीय जनता पार्टी
11 भंडारा-गोंदिया जिला नानाभाऊ patole भारतीय जनता पार्टी
12 गढ़चिरौली-Chimur अशोक Nete भारतीय जनता पार्टी
13 चंद्रपुर हंसराज गंगाराम अहीर भारतीय जनता पार्टी
14 यवतमाल-वाशिम Bhavana Pundlikrao गावली शिवसेना
15 हिंगोली राजीव सातव शंकरराव भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस
16 नांदेड़ अशोक चव्हाण भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस
17 परभणी संजय जाधव हरिभाऊ शिवसेना
18 जालना रावसाहेब दानवे दादाराव भारतीय जनता पार्टी
19 Sambhajinagar (महाराष्ट्र लोकसभा सीट चंद्रकांत खैरे शिवसेना
20 डिण्डोरी हरिश्चंद्र चव्हाण भारतीय जनता पार्टी
21 नासिक हेमंत गोडसे तुकाराम शिवसेना
22 पालघर चिंतामन एन Wanga भारतीय जनता पार्टी
23 भिवंडी कपिल पाटिल मोरेश्वर भारतीय जनता पार्टी
24 कल्याण श्रीकांत एकनाथ शिंदे शिवसेना
25 थाइन राजन विचारे शिवसेना
26 मुंबई उत्तर गोपाल शेट्टी Chinayya भारतीय जनता पार्टी
27 मुंबई उत्तर पश्चिम गजानन Kirtikar शिवसेना
28 मुंबई उत्तर पूर्व किरीट सोमैया भारतीय जनता पार्टी
29 मुंबई उत्तर मध्य पूनम महाजन भारतीय जनता पार्टी
30 मुंबई दक्षिण मध्य राहुल Shewale शिवसेना
31 मुंबई दक्षिण अरविंद सावंत शिवसेना
32 रायगढ़ अनंत गीते शिवसेना
33 मावल Shrirang चंदू Barne शिवसेना
34 पुणे अनिल Shirole भारतीय जनता पार्टी
35 बारामती सुप्रिया सुले राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टी
36 शिरूर Adhalrao शिवाजी दत्तात्रेय शिवसेना
37 अहमदनगर Dilipkumar MANSUKHLAL गांधी भारतीय जनता पार्टी
38 शिरडी लोखंडे सदाशिव किसान शिवसेना
39 बीड Gopinathrao पांडुरंग मुंडे (3 जून 2014 को निधन हो गया) प्रीतम मुंडे (19 निर्वाचित Oct, 2014) भारतीय जनता पार्टी
40 उस्मानाबाद रविंद्र गायकवाड़ शिवसेना
41 लातूर सुनील गायकवाड़ बलिराम भारतीय जनता पार्टी
42 सोलापुर शरद Bansode भारतीय जनता पार्टी
43 माढा विजयसिंह मोहिते पाटिल शंकरराव राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टी
44 सांगली Sanjaykaka पाटिल भारतीय जनता पार्टी
45 सतारा Udayanraje भोंसले राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टी
46 रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग विनायक राउत शिवसेना
47 कोल्हापुर धनंजय महाडिक भीमराव राष्ट्रवादी कांग्रेस पार्टी
48 हातकणंगले राजू शेट्टी स्वाभिमानी पक्ष

Comments are closed.